Nguyễn Du sinh ngày 23/11 năm Ất Dậu (Âm lịch) tại Thăng Long, mất ngày 10/8 năm Canh Thìn (16/9/1820), tên chữ là Tố Như, hiệu Thanh Hiên. Quê cha ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, nay thuộc Hà Tĩnh; quê mẹ tại Đông Ngàn, Kinh Bắc (nay thuộc Từ Sơn, Bắc Ninh). Đây đều là những vùng quê văn vật, có truyền thống văn hóa, khoa cử nổi tiếng. Gia đình Nguyễn Du là một gia đình đại quý tộc thuộc loại danh giá và có thế lực vào loại bậc nhất lúc bấy giờ. Cha là Nguyễn Nghiễm, đỗ Tiến sĩ năm 1731, là một nhà thơ, nhà sử học, làm quan đến chức Tham tụng (Tể tướng) triều Lê. Anh là Nguyễn Khản, đỗ Tiến sĩ năm 1760, làm quan tới chức Bồi tụng (tương đương Tể tướng) bên phủ chúa Trịnh, là một người say mê hát nói. Dinh thự của ông là trung tâm của bộ môn nghệ thuật này lúc bấy giờ ở Thăng Long. Năm Nguyễn Du 10 tuổi mồ côi cha, 12 tuổi mẹ cũng qua đời, phải ở nhờ anh cả. Những năm sau đó, các biến cố lịch sử lớn lao đương thời đã khiến cho chàng trai trẻ phải phiêu bạt...

Hướng tới kỷ niệm 260 năm ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du (1765 – 2025) Để tôn vinh những cống hiến to lớn của Đại Thi hào Nguyễn Du đối với văn hóa dân tộc và những giá trị cốt lõi của nhân loại. Thư viện tỉnh Lào Cai trân trọng giới thiệu đến bạn đọc cuốn sách “Truyện Kiều – Bản UNESCO” của Nhà xuất bản Lao động xuất bản năm 2013, Chủ biên: TS. Phan Tử Phùng; biên soạn Phan Văn Các, Thế Anh, Nguyễn Khắc Bảo, Trần Đình Tuấn, Sách được in trên khổ 13 x 20,5cm, gồm 223 trang.

Truyện Kiều là một kiệt tác văn học của Việt Nam. Với mong muốn thế giới biết đến Truyện Kiều, biết đến Nguyễn Du, chúng ta đã vận động UNESCO vinh danh ông để những giá trị thực có của ngôn ngữ Việt thể hiện trong Truyện Kiều được đánh giá và được khẳng định bằng một văn bản pháp lý của tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục của Liên hiệp quốc. Vinh danh Nguyễn Du là vinh danh một con người có cái tâm sáng, là vinh danh một nhà thơ lớn, một nhà văn hóa lớn, giàu tư duy độc lập sáng tạo, có tinh thần yêu nước, có lòng tự hào dân tộc, có tình yêu tiếng mẹ đẻ mãnh liệt đã dũng cảm vượt qua rào cản nặng nề hàng ngàn năm của Hán văn để viết bằng tiếng việt, lần đầu tiên đưa tiếng Việt trở thành ngôn ngữ văn học chính thống của quốc gia. Việc làm này được thế giới đánh giá ngang tầm vĩ đại của các học giả Châu Âu đã dũng cảm vượt qua rào cản tiếng Latin để sáng tác văn học bằng ngôn ngữ của chính dân tộc họ. Với Truyện Kiều, Nguyễn Du đã trở thành người phục hưng những giá trị văn hóa, văn học mang tính bản địa của dân tộc và phát triển đến đỉnh cao những thành tựu tinh thần này. Cái hay, cái đẹp của Truyện Kiều được ẩn chứa trong thể lục bát trở thành “quốc hồn, quốc túy”, khiến cho việc dịch tác phẩm này sang một ngôn ngữ khác gần như là bất khả kháng. Truyện Kiều kết tinh tinh hoa của văn hóa, văn học dân tộc phát triển qua hàng ngàn năm lịch sử và chứa đựng trong đó những vấn đề xã hội mang tầm nhân loại. Tác phẩm viết về số phận con người, số phận của người phụ nữ - những nạn nhân bị đầy đọa của xã hội phụ quyền. Đặc biệt Truyện Kiều lại viết về thân phận của một người phụ nữ thuộc loại “dưới đáy” của xã hội: Một thiếu nữ phải bán mình chuộc cha và bị xã hội dồn đuổi buộc làm kỹ nữ trong chốn lầu xanh. Nguyễn Du đã vượt lên trên mọi thành kiến xã hội để ca ngợi vẻ đẹp hình thức cũng như tài năng của Thúy Kiều, và đặc biệt là vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách của Kiều trong một hoàn cảnh đặc biệt. Đó cũng là điều rất khác biệt với nhiều nhà nho đương thời. Truyện Kiều đã có những ảnh hưởng hết sức lớn lao trong đời sống xã hội, trong văn hóa và văn học, trở thành cuốn sách của mọi người, tạo nên xung quanh nó một môi trường văn hóa đặc biệt với những hình thức như bói Kiều, nảy Kiều, vịnh Kiều, chèo Kiều, cải lương Kiều v.v… do tính nhân đạo ở tầm vóc toàn nhân loại của tác phẩm.

Truyện Kiều, tác phẩm nổi tiếng bậc nhất của Đại thi hào đã trở thành máu thịt của dân tộc, được dịch ra hơn 20 thứ tiếng, đặc biệt phổ biến tại Pháp, Mỹ, Nga..., cùng với những tác phẩm khác của ông, lại khiến toàn nhân loại phải đi sâu tìm hiểu và chiêm ngưỡng. Đó là niềm tự hào lớn lao của dân tộc Việt Nam mà không phải dân tộc nào cũng có được.

                                                                                                        Nguyễn Hiền

                                                                                  Phòng Phục vụ người sử dụng