"VĂN HỌC THÁI CỔ"

Dân tộc Thái sản sinh và nuôi dưỡng những bản tình ca quen biết, từng làm say đắm bao nhiêu thế hệ người đọc, người nghe. Đặc biệt người Thái có chữ viết riêng nên trong kho tàng văn học dân gian có vốn văn học cổ truyền quý báu với kho tàng truyện thần thoại, cổ tích, dân gian, truyền thuyết, truyện thơ… vàmột số luật lệ còn được lưu giữ, truyền lại khá nguyên vẹn qua các bản ghi chép trên giấy bản, giấy dó hoặc trên lá cây. Trong đó có một số tác phẩm đặc sắc đã để lại rất nhiều ý nghĩa cho thế hệ về sau. Trong bộ sưu tập tài liệu cổ, Thư viện tỉnh Yên Bái lựa chọn giới thiệu tới bạn đọc 03 tác phẩm tiêu biểu trong kho tàng văn học của người Thái. Đây là những tài liệu cổ quý hiếm đã được lược dịch, hiện nay thư viện đang lưu giữ, bảo quản và phục vụ bạn đọc tại Kho tài liệu Địa chí của Thư viện tỉnh Yên Bái.

Chuyên đề Sách: “Văn học Thái cổ” gồm 03 tác phẩm dưới đây đã được Thư viện tỉnh Yên Bái số hóa phục vụ bạn đọc. Bạn đọc tìm xem trực tiếp tài liệu toàn văn theo địa chỉ:thuvientinhyenbai.gov.com/Bộ sưu tập tài liệu cổ

                          1. Xống chụ xôn xao (Tiễn dặn người yêu)

Câu chuyện kể rằng từ lúc hai cái bào thai còn nằm trong bụng mẹ, đủ ngày đủ tháng hai đứa trẻ ra đời. Đôi trẻ lớn lên rồi họ yêu nhau. Trong hạnh phúc tình yêu họ cảm thấy nhiều lo ngại. Anh chạy vạy tìm sắm lễ vật, rồi tìm đến xin ở rể nhà chị. Nhưng Cha Mẹ chị chê anh nghèo hèn, không nhận lời. Cùng lúc đó, một người trai khác cũng đến xin ở rể. Cha mẹ chị bằng lòng ngay. Khi chị biết chuyện thì mọi việc đã thu xếp xong. Chị hết sức đau đớn, nhà chị có người ở rể - chị đã có chồng. Nhận được tin này anh đau khổ vô cùng. Anh quyết chí đi buôn làm giàu, dặn chị dù thế nào cũng chờ và tin ở anh. Năm tháng tiếp nối nhau... một năm, hai năm rồi bảy năm sau nữa. Anh đi buôn trở về. Cuộc tiễn dặn của đôi bạn tình khi đau đớn, khi phẫn khích. Sau một thời gian nhà chồng đuổi chị về nhà mẹ đẻ. Chị vừa về lại có người đến hỏi, cha mẹ bán đứt chị cho một gia đình cửa quan. Ở đây chị càng khổ hơn. Họ lại đem chị ra chợ bán rao, giá chị chỉ "một cuộn lá dong đổi lấy người"...Người đổi lấy chị với giá như thế chính lại là người yêu cũ của chị. Bây giờ anh đã có nhà cao cửa rộng, vợ con êm ấm. Đôi bạn tình nhận ra nhau. Anh quyết định lấy chị làm vợ, còn người vợ anh đã lấy thì anh tiễn đưa cẩn thận về nhà cha mẹ đẻ người ta.

 Tác phẩm Xống chụ xôn xao (Tiễn dặn người yêu) là một tác phẩm lớn nổi tiếng có giá trị văn hóa Thái cổ. Truyện thơ Tiễn dặn người yêu được dân tộc Thái yêu mến say mê, coi như niềm tự hào của dân tộc mình. Sức lôi cuốn của Tiễn dặn người yêu là từ xưa nhân dân lao động Thái đã có câu nói "Hát Tiễn dặn lên, gà ấp phải bỏ ổ, cô gái quên hái rau, anh đi cày, quên đi cày".

Tác phẩm: Tiễn dặn người yêu (bản dịch, khảo dị, chú thích của Mạc Phi) hiện đang có tại kho đọc của Thư viện tỉnh Yên Bái. ( Kí hiệu tài liệu kho đọc: VV 3950 )

                 2. Truyện Lưu Hồng và nàng Ngam

Lưu Hồng và nàng Ngam kể về một đôi trai gái yêu nhau và lấy nhau sinh được một cậu con trai đặt tên là Lưu Chang. Ít lâu sau Lưu Hồng đã thầm yêu chộm nhớ một người phụ nữ đó là vợ thầy Tăng. Thầy Tăng là người đã từng rất mực yêu quý dạy dỗ mình. Vì tình yêu với vợ thầy Tăng mà Lưu Hồng đem âm mưu giết hại thầy Tăng và lừa đẩy con đẻ Lưu Chang của mình xuống sông. Lưu Chang ở dưới âm phủ  đã được Vua Long Vương chăm sóc nuôi nấng sung sướng, nhưng vì thương nhớ mẹ Lưu Chang đã xin nhà Vua cho trở về trần gian để gặp lại mẹ. Nàng Ngam tưởng mình nằm mơ nhưng sự thật hai mẹ con đã được gặp lại nhau. Lưu Hồng thấy Lưu Chang mang về nhiều của cải và biết được chuyện con có được nhiều vàng bạc, lòng tham vô hạn nổi lên Lưu Hồng đã nhảy xuống sông để muốn gặp vua Long Vương xin vàng bạc, nhưng tất cả đều bằng không, ông đã chết đuối kết thúc cuộc đời độc ác tham lam của mình…

3. Truyện An Đức

            Tập truyện An Đức là một bài trường ca trong tình yêu bất hủ của chàng với nàng Chiêu Nghĩa. Cuộc sống hạnh phúc của họ chỉ được trong khoảnh khắc ngắn ngủi thì nàng Chiêu bị một kẻ gian ác có quyền thế tên Cửu Hoa đến giết hại chồng mình rồi cướp nàng vể làm vợ. Cuộc sống tủi nhục bất hạnh của nàng trải qua năm tháng triền miên cộng với sự nhớ nhung chồng cũ An Đức của mình, nàng đã tự sát để lấy lại kiếp mới mong được gặp lại chồng cũ. An Đức bị giết hại oan ức, đổi kiếp tái sinh lên trời đã được Đức chúa trời hiểu thấu và sai người tìm nàng Chiêu vợ của An Đức. Trải qua những lần tìm kiếm…Khi trở lại cõi trần với quê hương bản Mường yêu quý của mình, Đức và Nghĩa không những là tình thủy chung trong sáng mà còn là tình thương nghĩa nặng. Chàng An Đức và nàng Chiêu Nghĩa đã được dân quý trọng phong tặng ngai vua và từ đó những bất công, bất hạnh đã không còn nữa, dân bản Mường đâu đâu cũng được hưởng cuộc sống yên vui, cũng từ đó thế hệ này qua thế hệ khác cuộc sống thanh bình yên ấm của bản Mường mãi mãi được tự do hạnh phúc không còn giặc gian ác, không còn oan khiên khổ nhục như trước nữa.

Xin trân trọng giới thiệu tới bạn đọc!

Trần Thị Thủy

Phòng Địa chí